អ្នកប្រាជ្ញក្នុងលោក និងអ្នកសិក្សាជ្រៅជ្រះមិនតិចទេ ជាពិសេសអ្នកចាប់អារម្មណ៍ផ្នែកសាសនា និងទស្សនវិជ្ជា បានចាត់ទុកព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ជាទស្សនវិទូ ដូចទស្សនវិទូដទៃទៀតដែរ។ ការយល់ដូច្នេះ ដោយហេតុផលថា ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនមនុស្សលោក ឲ្យស្គាល់មាគ៌ា ទៅកាន់សុខសុភមង្គល ក្នុងជីវិតរស់នៅបច្ចុប្បន្ន ដូចទស្សនវិទូលើពិភពលោកដទៃទៀត ដូចជា ឡៅ ជឺ ខុងជឺ ពីតាហ្គ័រ សូក្រាត ប្លាតុង អារីស្តូត មហាត្មៈ គន្ធី ជាដើម។
តាមពិតទៅ! ឱវាទព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ មួយចំនួនពិតជាមានលក្ខណៈដូចទស្សនៈ របស់ទស្សនវិទូផ្សេងៗទៀតមែន ដូចជា មង្គលទាំង៣៨ប្រការ ដែលព្រះអង្គទ្រង់សម្តែងដល់មនុស្ស ដើម្បី ស្វែងរកសេចក្តីសុខ សុភមង្គលក្នុងជីវិត ជាដើម។ មង្គលទាំង៣៨ប្រការនោះ មានដូចជា ការបម្រើនូវមាតា និងបិតាមួយ, ការសង្គ្រោះកូន និងភរិយាមួយ, ការជួយជ្រោមជ្រែងនូវញាតិទាំងឡាយមួយជាដើម។ ទាំងនេះលោកចាត់ទុកថាជាទង្វើនាំមកនូវសុភមង្គលក្នុងជីវិត។ ព្រះពុទ្ធោវាទទាំងនេះ អ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនក៏បានពោលដែរ។ តួយ៉ាង ដូចជាខុង ជឺ ដែលលោកអប់រំមនុស្សឲ្យចេះគោរព និងសងគុណមាតាបិតា ចេះជួយសង្គ្រោះបងប្អូន សាច់ញាតិ ឫរហូតដល់ប្រទេសជាតិទៀតផង។
ប៉ុន្តែ ព្រះពុទ្ធ មិនអាចត្រូវបានគេចាត់ទុកត្រឹមតែជាទស្សនវិទូនោះទេ។ ព្រះអង្គគឺជា លោកវិទូ ឬក៏ជាអ្នកត្រាស់ដឹង។ លោកវិទូ ឬក៏ជាអ្នកត្រាស់ដឹង មានន័យថា អ្នកដែលដឹងនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងលោក ឬក៏ជាអ្នកទ្រង់ញាណនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងធម្មជាតិ យើងនេះ។ និយាយឲ្យងាយយល់ មានន័យថា អ្វីៗក៏ព្រះអង្គដឹងដែរ ក្នុងចក្រវាឡនេះ ហើយបញ្ញា និងការដឹងរបស់ព្រះអង្គ គ្មានដែនកំណត់ឡើយ។
ហេតុផលមួយទៀតដែលថា ព្រះពុទ្ធ មិនអាចចាត់ទុកថាជាទស្សនវិទូនោះ ព្រោះហេតុថា ព្រះពុទ្ធទ្រង់ជាបុគ្គលដែលបានរំលត់នូវកិលេសគ្រប់យ៉ាង ដែលអ្នកប្រាជ្ញ ឬទស្សវិទូទាំងឡាយ មិនអាចធ្វើបាន។ អ្នកប្រាជ្ញទស្សនវិទូទាំងនោះ គ្រាន់តែជាអ្នកមានបញ្ញាជ្រាលជ្រៅ ឬជំនាញផ្នែកអ្វីមួយ ទៅតាមទេពកោសល្យ និងការព្យាយាមសិក្សា ពិចារណារបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ តែមិនមែនជាត្រាស់ដឹង ឬក៏ជាអ្នកទ្រង់ញាណ នូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងលោក ដូចតួអង្គព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនោះឡើយ។ ហើយជាពិសេសនោះ ទស្សនវិទូ មិនអាចលះបង់ និងរំលត់នូវកិលេសទាំងពួងបានដូចតួអង្គព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនោះទេ។
ការពិតទៅ បញ្ញាព្រះពុទ្ធគ្មានដែនកំណត់ ដែលផ្ទុយពីបញ្ញារបស់អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយមានដែនកំណត់។ សេចក្តីករុណា និងការអាណិតប្រោសប្រណីរបស់ព្រះពុទ្ធចំពោះមនុស្សលោក គ្មានដែនកំណត់ តែសេចក្តីករុណាអ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះមានដែនកំណត់។ គុណរបស់ព្រះពុទ្ធ ចំពោះមនុស្សលោក ក៏គ្មានដែនកំណត់ ចំណែកឯគុណរបស់អ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះមានដែនកំណត់។
ព្រះពុទ្ធជាបុគ្គលត្រាស់ដឹងនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ហើយជាបុគ្គលដែលរំលត់នូវកិលេសទាំងពួង ព្រះអង្គជាអ្នកដែលរស់ទៅនូវសេចក្តីទុក្ខគ្រប់យ៉ាង។ ចំណែកអ្នកប្រាជ្ញ និងទស្សនវិទូ គ្រាន់តែជាបុគ្គលដែលមានបញ្ញាខ្ពង់ខ្ពស់ មានបទពិសោធន៍ និងចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ តែលោកទាំងនោះនៅតែជាបុថុជ្ជន ដូចមនុស្សលោកយើងនេះដែរ៕
តាមពិតទៅ! ឱវាទព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ មួយចំនួនពិតជាមានលក្ខណៈដូចទស្សនៈ របស់ទស្សនវិទូផ្សេងៗទៀតមែន ដូចជា មង្គលទាំង៣៨ប្រការ ដែលព្រះអង្គទ្រង់សម្តែងដល់មនុស្ស ដើម្បី ស្វែងរកសេចក្តីសុខ សុភមង្គលក្នុងជីវិត ជាដើម។ មង្គលទាំង៣៨ប្រការនោះ មានដូចជា ការបម្រើនូវមាតា និងបិតាមួយ, ការសង្គ្រោះកូន និងភរិយាមួយ, ការជួយជ្រោមជ្រែងនូវញាតិទាំងឡាយមួយជាដើម។ ទាំងនេះលោកចាត់ទុកថាជាទង្វើនាំមកនូវសុភមង្គលក្នុងជីវិត។ ព្រះពុទ្ធោវាទទាំងនេះ អ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនក៏បានពោលដែរ។ តួយ៉ាង ដូចជាខុង ជឺ ដែលលោកអប់រំមនុស្សឲ្យចេះគោរព និងសងគុណមាតាបិតា ចេះជួយសង្គ្រោះបងប្អូន សាច់ញាតិ ឫរហូតដល់ប្រទេសជាតិទៀតផង។
ប៉ុន្តែ ព្រះពុទ្ធ មិនអាចត្រូវបានគេចាត់ទុកត្រឹមតែជាទស្សនវិទូនោះទេ។ ព្រះអង្គគឺជា លោកវិទូ ឬក៏ជាអ្នកត្រាស់ដឹង។ លោកវិទូ ឬក៏ជាអ្នកត្រាស់ដឹង មានន័យថា អ្នកដែលដឹងនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងលោក ឬក៏ជាអ្នកទ្រង់ញាណនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងធម្មជាតិ យើងនេះ។ និយាយឲ្យងាយយល់ មានន័យថា អ្វីៗក៏ព្រះអង្គដឹងដែរ ក្នុងចក្រវាឡនេះ ហើយបញ្ញា និងការដឹងរបស់ព្រះអង្គ គ្មានដែនកំណត់ឡើយ។
ហេតុផលមួយទៀតដែលថា ព្រះពុទ្ធ មិនអាចចាត់ទុកថាជាទស្សនវិទូនោះ ព្រោះហេតុថា ព្រះពុទ្ធទ្រង់ជាបុគ្គលដែលបានរំលត់នូវកិលេសគ្រប់យ៉ាង ដែលអ្នកប្រាជ្ញ ឬទស្សវិទូទាំងឡាយ មិនអាចធ្វើបាន។ អ្នកប្រាជ្ញទស្សនវិទូទាំងនោះ គ្រាន់តែជាអ្នកមានបញ្ញាជ្រាលជ្រៅ ឬជំនាញផ្នែកអ្វីមួយ ទៅតាមទេពកោសល្យ និងការព្យាយាមសិក្សា ពិចារណារបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ តែមិនមែនជាត្រាស់ដឹង ឬក៏ជាអ្នកទ្រង់ញាណ នូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងលោក ដូចតួអង្គព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនោះឡើយ។ ហើយជាពិសេសនោះ ទស្សនវិទូ មិនអាចលះបង់ និងរំលត់នូវកិលេសទាំងពួងបានដូចតួអង្គព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនោះទេ។
ការពិតទៅ បញ្ញាព្រះពុទ្ធគ្មានដែនកំណត់ ដែលផ្ទុយពីបញ្ញារបស់អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយមានដែនកំណត់។ សេចក្តីករុណា និងការអាណិតប្រោសប្រណីរបស់ព្រះពុទ្ធចំពោះមនុស្សលោក គ្មានដែនកំណត់ តែសេចក្តីករុណាអ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះមានដែនកំណត់។ គុណរបស់ព្រះពុទ្ធ ចំពោះមនុស្សលោក ក៏គ្មានដែនកំណត់ ចំណែកឯគុណរបស់អ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះមានដែនកំណត់។
ព្រះពុទ្ធជាបុគ្គលត្រាស់ដឹងនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ហើយជាបុគ្គលដែលរំលត់នូវកិលេសទាំងពួង ព្រះអង្គជាអ្នកដែលរស់ទៅនូវសេចក្តីទុក្ខគ្រប់យ៉ាង។ ចំណែកអ្នកប្រាជ្ញ និងទស្សនវិទូ គ្រាន់តែជាបុគ្គលដែលមានបញ្ញាខ្ពង់ខ្ពស់ មានបទពិសោធន៍ និងចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ តែលោកទាំងនោះនៅតែជាបុថុជ្ជន ដូចមនុស្សលោកយើងនេះដែរ៕