សំណួរមួយនេះ យើងមិនអាចឆ្លើយមួយម៉ាត់ថា មាន ឬគ្មានបាននោះទេ។ប្រសិនបើឆ្លើយថា មាន អ្នកដែលមិនធ្លាប់ជួប ប្រាកដជាមិនជឿហើយច្បាស់ជាសួររកអំណះអំណាង និងហេតុផល ឬក៏ភស្តុតាងជាមិនខាន។ តែប្រសិនបើឆ្លើយថា មិនមាន អ្នកដែលអះអាងថាខ្លួនធ្លាប់ជួបក៏មិនអាចទទួលយកបាន។
មុននឹងស្វែងរកចម្លើយពិតថា មានខ្មោច ឬគ្មានខ្មោចនោះ អ្នកត្រូវយល់ពីការគិតរបស់អ្នកផ្ទាល់ជាមុនសិន ថាអ្វីជាខ្មោច? ខ្មោចកើតមកពីណា ហើយមានរូបឬអត់?
អ្នកណាក៏ដោយ ឱ្យតែគិតថាមានខ្មោច នោះពួកគេច្បាស់ជាយល់ថា ខ្មោចគឺកើតពីមនុស្សក្រោយពេលដែលស្លាប់។ ពួកគេគិតថា មនុស្សស្លាប់ទៅហើយ តែដោយសារមានកម្មពៀរ ឬអំពើបាបដែលខ្លួនបានសាងកាលនៅរស់ ក៏មិនអាចទៅចាប់កំណើតបាន បែរជាក្លាយជាខ្មោច។ លើសពីនេះទៅទៀត អ្នកដែលយល់បែបនេះ ក៏គិតដែរថា ខ្មោចនោះគឺជាព្រលឹង ឬវិញ្ញាណ ដែលចេញពីក្នុងខ្លួនក្រោយពេលដែលស្លាប់ ហើយនៅវិលវល់ក្នុងស្ថានមនុស្សលោក ដែលអាចប្រែក្រឡាជាអ្វីក៏បាន ដើម្បីលងបន្លាចគេឯង។ តើអ្នកខ្លួនឯងកំពុងតែយល់យ៉ាងនេះមែនឬមិនមែន?
ប្រសិនបើអ្នកយល់ដូច្នេះ ហើយគិតថា ក្នុងលោកពិតជាមានខ្មោចមែន ដោយយល់ស្របតាមអ្នកផ្សេងដែលអះអាងថាធ្លាប់ជួបខ្មោច ឬក៏ថាអ្នកធ្លាប់ឃើញខ្លួនឯងផ្ទាល់ អ៊ីចឹងមានន័យថាខ្មោចជា បុគ្គល ឬក៏ជាសត្វមានរូបដែរ?
តើភ្នែកអ្នកអាចមើលឃើញវត្ថុអ្វី? ការពិតភ្នែកមនុស្សយើងអាចមើលឃើញតែវត្ថុរូបី(វត្ថុដែលមានរូបរាង) ប៉ុណ្ណោះ។ប្រសិនបើអ្នកអាចមើលឃើញខ្មោចមែននោះ អ៊ីចឹងខ្មោចនោះឯងជា បុគ្គលមានរូបហើយ។ តែបើខ្មោច មានរូបមែន ដូច្នេះមនុស្សក្នុងលោកទាំងអស់ ក៏អាចមើលឃើញខ្មោចនោះ ដូចអ្នកដែរ។ ប៉ុន្តែ ចុះហេតុអ្វី អ្នកមើលឃើញ ហើយគេមើលមិនឃើញនោះ?
ប្រសិនបើខ្មោចនោះជាបុគ្គលអរូបី (ជាសត្វដែលគ្មានរូបរាង) អ៊ីចឹងហេតុផលអ្វី ដែលថាអ្នកធ្លាប់ឃើញនោះ ព្រោះភ្នែកមនុស្សយើងមើលឃើញអ្វីដែលជាវត្ថុមានរូបប៉ុណ្ណោះ អ្វីដែលគ្មានរូប គឺភ្នែកយើងមិនអាចមើលឃើញទេ។
តាមការពិត! អ្វីៗក្នុងលោកកើតឡើងពីសភាវធម្មជាតិពីរយ៉ាង គឺ រូបធម៌ និង នាមធម៌។ រូបធម៌ គឺ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលមានរូប ដែលយើងអាចមើលឃើញ និងចាប់បាន។ នាមធម៌ គឺអ្វីៗដែលមិនមែនជារូប តែគ្រាន់តែជានាម ដែលអាស្រ័យជាមួយរូបធម៌។ ដូច្នេះរូបធម៌កើតឡើង នាមធម៌ក៏កើតឡើង រូបធម៌រលត់ នាមធម៌ក៏នឹងរលត់ដែរ។
រឿងនេះ ប្រៀបដូចជា អណ្តាតភ្លើង (នាមធម៌) ដែលកើតឡើងពី អូស (រូបធម៌) ដូច្នេះដែរ។ ពេលដែលអូសឆេះ ពេលនោះអណ្តាតភ្លើងក៏កើតឡើង តែពេលដែលអូសឆេះអស់ ពេលនោះអណ្តាតភ្លើងក៏រលត់ដែរ ដោយមិនអាចនៅមានអណ្តាតភ្លើងតែឯកឯង បាននោះទេ ពេលគ្មានអូស។
បញ្ហាកម្មនេះ ក៏អាចឧបមាដូចជាបញ្ឆេះចង្កៀង (រូបធម៌) និងភ្លើងចង្កៀង (នាមធម៌) ក៏បានដែរ។ ពេលដែលចង្កៀង អស់ប្រេង ភ្លើងដែលឆេះចេញពីបញ្ឆេះច្បាស់ជារលត់ជាមិនខាន។ ភ្លើងចង្កៀងនោះ មិនអាចហោះហើរដោយឯកឯង ចេញពីបញ្ឆេះចង្កៀងបានទេ ព្រោះភ្លើងគ្រាន់តែជានាមធម៌ដែលអាស្រ័យជាមួយនឹងចង្កៀង ដែលជារូបធម៌ ប៉ុណ្ណោះ។
ឬក៏ រូបធម៌ ប្រៀបដូចជាអំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែក និងនាមធម៌ ប្រៀបដូចជា ពន្លឺដែលកើតចេញពីសត្វអំពិលអំពែកនោះ។ ពេលដែលអំពូលភ្លើងនៃសត្វអំពិលពែកនោះបែក អ៊ីចឹងពន្លឺដែលចេញពីសត្វអំពិលអំពែកនោះ ក៏រលត់ដែរ ដោយមិនអាចនៅមានពន្លឺដោយឥតមានអំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែកនោះបានទេ។
ការប្រៀបធៀបយ៉ាងណា រឿងពិតនៃធម្មជាតិរបស់មនុស្សយើងក៏ដូច្នោះដែរ។ ដោយសាររូបយើងទាំងមូលមានការផ្គុំគ្នាដោយធាតុផ្សំគ្រប់គ្រាន់របស់ធម្មជាតិ វាជាហេតុនាំឲ្យយើងអាចមើលឃើញរូបដោយភ្នែក ស្តាប់ឮសំឡេងដោយត្រចៀក ដឹងក្លិនដោយច្រមុះ ស្គាល់រសជាតិដោយអណ្តាត ដឹងការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅដោយកាយ។
ការមើលឃើញ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការមើលឃើញ គឹភ្នែក។ ការស្តាប់ឮ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការស្តាប់ឮ គឺត្រចៀក។ ការដឹងក្លិនគឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការដឹងក្លិន គឺច្រមុះ។ ការស្គល់រសជាតិ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យស្គល់រស់ជាតិ គឺអណ្តាត។ ការដឹងនូវការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការដឹងនូវការប៉ះទង្គិច គឺកាយ។
ដូច្នេះ កាលបើមនុស្សយើងស្លាប់ (រូបទាំងមូលរលត់) ដូច្នេះ អ្វីៗដែលអាស្រ័យជាមួយនឹងរូបកាយ ដូចជាការមើលឃើញ ការស្តាប់ឮ ការដឹងក្លិន ការស្គាល់រសជាតិ ការដឹងនូវអារម្មណ៍នៃការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅ និងវិញ្ញាណ ឬ ព្រលឹង ដែលដឹងនូវអារម្មណ៍សុខទុក្ខ ក៏រលត់ដែរ។ ជាច្បាប់ធម្មជាតិ! វាមិនអាចនៅមាន ការមើលឃើញ ការស្តាប់ឮ ការដឹងក្លិន ការសស្គាល់រសជាតិ ការដឹងនូវអារម្មណ៍នៃការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅ និងនៅមានវិញ្ញាណ ឬព្រលឹង នោះទេ ពេលដែលរូបរាងកាយ (រូបធម៌) របស់យើងរលត់ (ស្លាប់) បាត់ទៅ។
ត្រង់នេះ! តើអ្នកនៅយល់ថា មានព្រលឹង ឬវិញ្ញាណចេញពីក្នុងខ្លួនទៀតទេ ពេលដែលនរណណាម្នាក់ស្លាប់? ការពិតនោះ ត្រង់នេះគឺដូចជា អូស និងភ្លើង ដូចជាបញ្ឆេះចង្កៀង និងភ្លើងចង្កៀង ដូចជាអំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែក និងពន្លឺដែលកើតចេញពីសត្វអំពិលអំពែក អ៊ីចឹងដែរ។ បើកាលណា អូសឆេះអស់ ភ្លើងក៏រលត់ ចង្កៀងអស់ប្រេង ភ្លើងក៏រលត់ អំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែកបែក ពន្លឺក៏រលត់។
ភ្លើងដែលកើតពីអូស តើឱ្យនៅមានភ្លើងយ៉ាងម៉េច បើអូសឆេះអស់? ភ្លើងដែលកើតពីបញ្ឆេះចង្កៀង តើឱ្យនៅមានភ្លើងយ៉ាងម៉េច បើចង្កៀងអស់ប្រេង? វិញ្ញាណ ឬព្រលឹង ដែលញ៉ាំងឱ្យយើងដឹងនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង គឺដោយសារតែមានការផ្គុំធាតុគ្រប់គ្រាន់នៃរូបរាងកាយយើងពេលនៅរស់ តើឱ្យនៅមានព្រលឹង ឬវិញ្ញាណនោះក្លាយជាខ្មោច យ៉ាងម៉េចកើត បើកាយយើងរលត់បាត់?
មុននឹងស្វែងរកចម្លើយពិតថា មានខ្មោច ឬគ្មានខ្មោចនោះ អ្នកត្រូវយល់ពីការគិតរបស់អ្នកផ្ទាល់ជាមុនសិន ថាអ្វីជាខ្មោច? ខ្មោចកើតមកពីណា ហើយមានរូបឬអត់?
អ្នកណាក៏ដោយ ឱ្យតែគិតថាមានខ្មោច នោះពួកគេច្បាស់ជាយល់ថា ខ្មោចគឺកើតពីមនុស្សក្រោយពេលដែលស្លាប់។ ពួកគេគិតថា មនុស្សស្លាប់ទៅហើយ តែដោយសារមានកម្មពៀរ ឬអំពើបាបដែលខ្លួនបានសាងកាលនៅរស់ ក៏មិនអាចទៅចាប់កំណើតបាន បែរជាក្លាយជាខ្មោច។ លើសពីនេះទៅទៀត អ្នកដែលយល់បែបនេះ ក៏គិតដែរថា ខ្មោចនោះគឺជាព្រលឹង ឬវិញ្ញាណ ដែលចេញពីក្នុងខ្លួនក្រោយពេលដែលស្លាប់ ហើយនៅវិលវល់ក្នុងស្ថានមនុស្សលោក ដែលអាចប្រែក្រឡាជាអ្វីក៏បាន ដើម្បីលងបន្លាចគេឯង។ តើអ្នកខ្លួនឯងកំពុងតែយល់យ៉ាងនេះមែនឬមិនមែន?
ប្រសិនបើអ្នកយល់ដូច្នេះ ហើយគិតថា ក្នុងលោកពិតជាមានខ្មោចមែន ដោយយល់ស្របតាមអ្នកផ្សេងដែលអះអាងថាធ្លាប់ជួបខ្មោច ឬក៏ថាអ្នកធ្លាប់ឃើញខ្លួនឯងផ្ទាល់ អ៊ីចឹងមានន័យថាខ្មោចជា បុគ្គល ឬក៏ជាសត្វមានរូបដែរ?
តើភ្នែកអ្នកអាចមើលឃើញវត្ថុអ្វី? ការពិតភ្នែកមនុស្សយើងអាចមើលឃើញតែវត្ថុរូបី(វត្ថុដែលមានរូបរាង) ប៉ុណ្ណោះ។ប្រសិនបើអ្នកអាចមើលឃើញខ្មោចមែននោះ អ៊ីចឹងខ្មោចនោះឯងជា បុគ្គលមានរូបហើយ។ តែបើខ្មោច មានរូបមែន ដូច្នេះមនុស្សក្នុងលោកទាំងអស់ ក៏អាចមើលឃើញខ្មោចនោះ ដូចអ្នកដែរ។ ប៉ុន្តែ ចុះហេតុអ្វី អ្នកមើលឃើញ ហើយគេមើលមិនឃើញនោះ?
ប្រសិនបើខ្មោចនោះជាបុគ្គលអរូបី (ជាសត្វដែលគ្មានរូបរាង) អ៊ីចឹងហេតុផលអ្វី ដែលថាអ្នកធ្លាប់ឃើញនោះ ព្រោះភ្នែកមនុស្សយើងមើលឃើញអ្វីដែលជាវត្ថុមានរូបប៉ុណ្ណោះ អ្វីដែលគ្មានរូប គឺភ្នែកយើងមិនអាចមើលឃើញទេ។
តាមការពិត! អ្វីៗក្នុងលោកកើតឡើងពីសភាវធម្មជាតិពីរយ៉ាង គឺ រូបធម៌ និង នាមធម៌។ រូបធម៌ គឺ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលមានរូប ដែលយើងអាចមើលឃើញ និងចាប់បាន។ នាមធម៌ គឺអ្វីៗដែលមិនមែនជារូប តែគ្រាន់តែជានាម ដែលអាស្រ័យជាមួយរូបធម៌។ ដូច្នេះរូបធម៌កើតឡើង នាមធម៌ក៏កើតឡើង រូបធម៌រលត់ នាមធម៌ក៏នឹងរលត់ដែរ។
រឿងនេះ ប្រៀបដូចជា អណ្តាតភ្លើង (នាមធម៌) ដែលកើតឡើងពី អូស (រូបធម៌) ដូច្នេះដែរ។ ពេលដែលអូសឆេះ ពេលនោះអណ្តាតភ្លើងក៏កើតឡើង តែពេលដែលអូសឆេះអស់ ពេលនោះអណ្តាតភ្លើងក៏រលត់ដែរ ដោយមិនអាចនៅមានអណ្តាតភ្លើងតែឯកឯង បាននោះទេ ពេលគ្មានអូស។
បញ្ហាកម្មនេះ ក៏អាចឧបមាដូចជាបញ្ឆេះចង្កៀង (រូបធម៌) និងភ្លើងចង្កៀង (នាមធម៌) ក៏បានដែរ។ ពេលដែលចង្កៀង អស់ប្រេង ភ្លើងដែលឆេះចេញពីបញ្ឆេះច្បាស់ជារលត់ជាមិនខាន។ ភ្លើងចង្កៀងនោះ មិនអាចហោះហើរដោយឯកឯង ចេញពីបញ្ឆេះចង្កៀងបានទេ ព្រោះភ្លើងគ្រាន់តែជានាមធម៌ដែលអាស្រ័យជាមួយនឹងចង្កៀង ដែលជារូបធម៌ ប៉ុណ្ណោះ។
ឬក៏ រូបធម៌ ប្រៀបដូចជាអំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែក និងនាមធម៌ ប្រៀបដូចជា ពន្លឺដែលកើតចេញពីសត្វអំពិលអំពែកនោះ។ ពេលដែលអំពូលភ្លើងនៃសត្វអំពិលពែកនោះបែក អ៊ីចឹងពន្លឺដែលចេញពីសត្វអំពិលអំពែកនោះ ក៏រលត់ដែរ ដោយមិនអាចនៅមានពន្លឺដោយឥតមានអំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែកនោះបានទេ។
ការប្រៀបធៀបយ៉ាងណា រឿងពិតនៃធម្មជាតិរបស់មនុស្សយើងក៏ដូច្នោះដែរ។ ដោយសាររូបយើងទាំងមូលមានការផ្គុំគ្នាដោយធាតុផ្សំគ្រប់គ្រាន់របស់ធម្មជាតិ វាជាហេតុនាំឲ្យយើងអាចមើលឃើញរូបដោយភ្នែក ស្តាប់ឮសំឡេងដោយត្រចៀក ដឹងក្លិនដោយច្រមុះ ស្គាល់រសជាតិដោយអណ្តាត ដឹងការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅដោយកាយ។
ការមើលឃើញ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការមើលឃើញ គឹភ្នែក។ ការស្តាប់ឮ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការស្តាប់ឮ គឺត្រចៀក។ ការដឹងក្លិនគឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការដឹងក្លិន គឺច្រមុះ។ ការស្គល់រសជាតិ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យស្គល់រស់ជាតិ គឺអណ្តាត។ ការដឹងនូវការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅ គឺជានាមធម៌ តែរូបធម៌ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការដឹងនូវការប៉ះទង្គិច គឺកាយ។
ដូច្នេះ កាលបើមនុស្សយើងស្លាប់ (រូបទាំងមូលរលត់) ដូច្នេះ អ្វីៗដែលអាស្រ័យជាមួយនឹងរូបកាយ ដូចជាការមើលឃើញ ការស្តាប់ឮ ការដឹងក្លិន ការស្គាល់រសជាតិ ការដឹងនូវអារម្មណ៍នៃការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅ និងវិញ្ញាណ ឬ ព្រលឹង ដែលដឹងនូវអារម្មណ៍សុខទុក្ខ ក៏រលត់ដែរ។ ជាច្បាប់ធម្មជាតិ! វាមិនអាចនៅមាន ការមើលឃើញ ការស្តាប់ឮ ការដឹងក្លិន ការសស្គាល់រសជាតិ ការដឹងនូវអារម្មណ៍នៃការប៉ះទង្គិចពីវត្ថុខាងក្រៅ និងនៅមានវិញ្ញាណ ឬព្រលឹង នោះទេ ពេលដែលរូបរាងកាយ (រូបធម៌) របស់យើងរលត់ (ស្លាប់) បាត់ទៅ។
ត្រង់នេះ! តើអ្នកនៅយល់ថា មានព្រលឹង ឬវិញ្ញាណចេញពីក្នុងខ្លួនទៀតទេ ពេលដែលនរណណាម្នាក់ស្លាប់? ការពិតនោះ ត្រង់នេះគឺដូចជា អូស និងភ្លើង ដូចជាបញ្ឆេះចង្កៀង និងភ្លើងចង្កៀង ដូចជាអំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែក និងពន្លឺដែលកើតចេញពីសត្វអំពិលអំពែក អ៊ីចឹងដែរ។ បើកាលណា អូសឆេះអស់ ភ្លើងក៏រលត់ ចង្កៀងអស់ប្រេង ភ្លើងក៏រលត់ អំពូលនៃសត្វអំពិលអំពែកបែក ពន្លឺក៏រលត់។
ភ្លើងដែលកើតពីអូស តើឱ្យនៅមានភ្លើងយ៉ាងម៉េច បើអូសឆេះអស់? ភ្លើងដែលកើតពីបញ្ឆេះចង្កៀង តើឱ្យនៅមានភ្លើងយ៉ាងម៉េច បើចង្កៀងអស់ប្រេង? វិញ្ញាណ ឬព្រលឹង ដែលញ៉ាំងឱ្យយើងដឹងនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង គឺដោយសារតែមានការផ្គុំធាតុគ្រប់គ្រាន់នៃរូបរាងកាយយើងពេលនៅរស់ តើឱ្យនៅមានព្រលឹង ឬវិញ្ញាណនោះក្លាយជាខ្មោច យ៉ាងម៉េចកើត បើកាយយើងរលត់បាត់?